Về 2 bảo vật quốc gia vừa được công nhận
Như Báo Bình Định đã đưa tin, cuối tháng 12.2017, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định công nhận bảo vật quốc gia đợt 6 - năm 2017. Trong danh sách đợt này, có cặp tượng chim thần Garuda diệt rắn Tháp Mẫm (niên đại giữa thế kỷ XIII), hiện lưu giữ tại Bảo tàng Tổng hợp Bình Định (ảnh).
Cặp tượng chim thần Garuda diệt rắn này thu được trong cuộc khai quật khảo cổ học phế tích Tháp Mẫm (ở thôn Vạn Thuận, xã Nhơn Thành, TX An Nhơn) vào năm 2011. Cuộc khai quật được phối hợp giữa Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam và Sở VH-TT.
Hai tượng Garuda cao khoảng 108 cm, được tạo tác trong tư thế chế ngự rắn Naga. Khuôn mặt Garuda được tạo tác trong tư thế ngảnh sang một bên; tròng mắt tròn, mở to, mắt có hai lớp mí, trên các lớp mí có trang trí hoa văn cách điệu, lông mày đều có đuôi cong xếch lên trông rất dữ tợn. Mỏ chim lớn, cong quắp trông rất khỏe và chắc chắn. Miệng Garuda ngậm đuôi rắn Naga, cuối hàm chìa ra một chiếc răng nanh nhọn, một tay Garuda cầm thân rắn, tay kia thì giữ phần cổ của một con rắn khác và thân rắn đang quấn quanh cổ tay, phần đuôi rắn kéo dài xuống tận chân. Cả hai tượng Garuda đều được tạo tác hoàn toàn giống nhau, chỉ khác một vài chi tiết rất nhỏ và được tạc quay đầu theo hướng chụm vào nhau, đối xứng trong trang trí đền tháp.
Theo thần thoại Ấn Độ, Garuda là vua của mọi loài chim, là vật cưỡi của thần Visnu, một trong ba vị thần tối cao của Ấn Độ giáo. Trong thần thoại Ấn Độ, chim thần Garuda và rắn thần Naga có mối bất hòa sâu sắc vì mẹ của Garuda bị mẹ của Naga bắt làm nô lệ và sỉ nhục. Vì vậy Garuda hay bắt rắn Naga ăn thịt hoặc buộc hầu hạ mình. Hai tượng Garuda Tháp Mẫm này cũng được tạo tác theo nội dung trên, được giới khoa học trong và ngoài nước thừa nhận, đó là “phong cách tháp Mẫm” hay “phong cách Bình Định”. Với đặc trưng dễ nhận thấy là hình khối căng, to khỏe, mạnh mẽ là chủ đạo, ít nét mềm mại.
Với việc cặp tượng chim thần Garuda diệt rắn Tháp Mẫm được công nhận bảo vật quốc gia, tỉnh Bình Định có tổng số 4 tiêu bản hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia.
NGUYỄN VIẾT TUẤN