Cảnh giác với “siêu sốt rét” kháng thuốc
“Siêu sốt rét” kháng thuốc đã xuất hiện ở 5 tỉnh nước ta, trong đó có 4 tỉnh thuộc khu vực miền Trung - Tây Nguyên. Do đó, Bình Ðịnh nằm trong số những tỉnh có nguy cơ cao xuất hiện loại ký sinh trùng nguy hiểm này.
Hơn một thập niên qua, thế giới đã có nhiều tiến bộ trong việc chống lại căn bệnh sốt rét - từ lâu được xem là “vua của các bệnh truyền nhiễm”. Song, trong năm 2016 cũng còn 91 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn cầu báo cáo có 216 triệu ca, tăng hơn 5 triệu ca so với năm 2015.
Trước nguy cơ ký sinh trùng kháng thuốc lan rộng, cần có thêm những nghiên cứu thử nghiệm thuốc sốt rét mới để ứng phó.
Nỗ lực và nguy cơ
Tiến sĩ, bác sĩ Huỳnh Hồng Quang, Phó viện trưởng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn (Viện SR-KST-CT Quy Nhơn), cho biết: Dù đã có sự can thiệp tích cực của biện pháp phòng chống vector, song hành cùng chẩn đoán và điều trị hiệu quả, sốt rét vẫn cướp đi sinh mạng của hàng ngàn người trên toàn cầu, chủ yếu trẻ em và phụ nữ mang thai ở châu Phi. Đồng thời, gần đây cho thấy có nhiều thách thức và nguy cơ đe dọa các thành quả do tình trạng côn trùng kháng hóa chất và ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc.
Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax là 2 loài chủ yếu trong cơ cấu ký sinh trùng sốt rét tại hầu khắp các vùng sốt rét lưu hành ở miền Trung - Tây Nguyên Việt Nam. Thuốc CQ hiện đang là thuốc lựa chọn ưu tiên trong điều trị sốt rét do Plasmodium vivax chưa biến chứng ở Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới (ngoại trừ Indonesia, quần đảo Solomon và Vanuatu và Campuchia - những nơi tình hình Plasmodium vivax kháng thuốc lan rộng - nên chuyển sang dùng thuốc phối hợp ACTs). Thành quả các chiến lược phòng chống sốt rét đạt được không thể không kể đến tác dụng của thuốc sốt rét, nên công tác giám sát thường quy tình hình nhạy kháng thuốc là một trong những điểm then chốt làm giảm tỉ lệ mắc bệnh và tử vong.
Tuy nhiên, tình trạng ký sinh trùng Plasmodium falciparum đa kháng thuốc (kháng với nhiều loại thuốc) đang lan rộng nghiêm trọng trên thế giới và khu vực Tây Thái Bình Dương là một trở ngại cho việc lựa chọn thuốc điều trị hiện nay. Trong khi đó, Việt Nam lại giáp giới với Campuchia, quốc gia diễn ra tình trạng ký sinh trùng Plasmodium falciparum đã kháng cao với chloroquin, fansidar, mefloquin và giảm đáp ứng với nhiều loại thuốc hiện dùng, kể cả nhóm thuốc phối hợp ACTs có hiệu lực đang dùng. Tiến sĩ Huỳnh Hồng Quang chia sẻ: “Vấn đề đánh giá đáp ứng ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum với một số thuốc sốt rét hiện đang sử dụng và thử nghiệm thuốc sốt rét mới là một yêu cầu cần thiết, nhất là theo dõi đáp ứng chủng Plasmodium falciparum tại một số vùng sốt rét lưu hành nặng, phát hiện sớm tình trạng và diễn tiến kháng”.
Bình Định nằm trong vùng nguy cơ
Đến thời điểm này, WHO xác định ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum đã kháng thuốc tại ít nhất 5 tỉnh của Việt Nam, gồm: Đắk Nông, Gia Lai, Quảng Nam, Khánh Hòa, Bình Phước - một trở ngại kỹ thuật trong lộ trình phòng chống và loại trừ sốt rét. Tỉnh Bình Định giáp ranh với tỉnh Gia Lai (vùng kháng thuốc cao) nên sẽ khó tránh khỏi tình trạng này khi kháng thuốc lan rộng. Theo bác sĩ Huỳnh Hồng Quang, điều cần thiết nhất hiện nay là phải giám sát chặt chẽ tình trạng ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc, nghiên cứu thử nghiệm thuốc sốt rét mới để ứng phó khi sốt rét do Plasmodium falciparum kháng lan rộng. Sự đầu tư kinh phí nghiên cứu để đưa ra các bằng chứng nhạy - kháng thuốc là rất cần thiết.
Ông Hoàng Xuân Thuận, Giám đốc Trung tâm Phòng chống sốt rét và các bệnh nội tiết tỉnh, cho biết: Trong năm 2017, toàn tỉnh phát hiện 45 ca sốt rét, giảm 23 ca so với năm 2016. Trong đó có 38 trường hợp dương tính với ký sinh trùng sốt rét; 7 ca còn lại là sốt rét lâm sàng. Hiện Bình Định chưa ghi nhận bất kỳ trường hợp sốt rét kháng thuốc nào, nhưng nguy cơ khá cao. Số người Bình Định di chuyển, đi lao động tại các tỉnh Tây Nguyên đông, rất dễ bị sốt rét, trong đó có ký sinh trùng kháng thuốc.
“Sự biến đổi của ký sinh trùng sốt rét khiến các loại thuốc thường sử dụng trước đây không còn tác dụng chống lại ký sinh trùng này. Để đề phòng sốt rét siêu kháng thuốc cần thực hiện một số giải pháp sau: Người đi rừng, rẫy cần trang bị mùng, dụng cụ phòng chống muỗi đốt để tránh bị sốt rét; nếu có triệu chứng sốt rét, cần đến ngay cơ sở y tế để được điều trị kịp thời; người bị sốt rét cần uống đúng thuốc và đủ liều”, ông Thuận khuyến cáo.
LÊ CƯỜNG