ỨNG DỤNG KỸ THUẬT XÉT NGHIỆM PHÂN TỬ SINH HỌC NAT:
Tăng mức độ an toàn truyền máu
Trung tâm Huyết học - Truyền máu tỉnh (BVÐK tỉnh) vừa ứng dụng thành công kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc máu phân tử Nucleic acid test (NAT). Kỹ thuật mới này giúp sàng lọc, phát hiện các mẫu máu có chứa mầm bệnh nguy hiểm lây truyền qua đường máu như viêm gan B, viêm gan C, giang mai và HIV… Tiến bộ này giúp việc đảm bảo an toàn truyền máu được nâng lên một bậc.
Bác sĩ của Trung tâm Huyết học - Truyền máu tỉnh đưa các mẫu máu đã qua sàng lọc huyết thanh học vào sàng lọc bằng kỹ thuật NAT.
Hiện nay, việc phát hiện các vi-rút lây qua đường truyền máu được tiến hành chủ yếu bằng các xét nghiệm huyết thanh gián tiếp thông qua sự có mặt của bản thân vi-rút hoặc kháng thể của cơ thể phản ứng với vi-rút. Tuy nhiên, ở người mới nhiễm, lượng vi-rút còn quá ít và cơ thể chưa tạo ra kháng thể thì các kỹ thuật xét nghiệm huyết thanh chưa thể phát hiện. Quãng thời gian này được gọi là “giai đoạn cửa sổ”. Việc thực hiện các xét nghiệm máu bằng phương pháp huyết thanh như Elisa hoặc hóa phát quang không phát hiện được mầm bệnh ở giai đoạn này. Tuy nhiên, với kỹ thuật NAT - bước đột phá trong xét nghiệm sàng lọc máu, mức độ đảm bảo an toàn truyền máu cho bệnh nhân được nâng lên cao hơn trước rất nhiều.
Kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc máu phân tử Nucleic acid test (NAT) là kỹ thuật sinh học phân tử dựa trên nguyên lý phản ứng khuếch đại nhân lên gấp bội các vật liệu di truyền có nguồn gốc từ các vi-rút gây bệnh và tăng khả năng phát hiện khi lượng vi-rút này quá ít trong máu, góp phần ngăn ngừa hữu hiệu nguy cơ lây truyền vi-rút do người hiến máu nhiễm tác nhân gây bệnh ở giai đoạn cửa sổ.
Kỹ thuật NAT còn giúp phát hiện được cả những trường hợp nhiễm vi-rút thể ẩn, tức là những người nhiễm bệnh một thời gian dài, nhưng vi-rút chỉ tồn tại tiềm tàng trong các tế bào và cơ thể người nhiễm không sản sinh ra kháng thể.
Tại Việt Nam, cuối năm 2014, kỹ thuật NAT được triển khai lần đầu tại Viện Huyết học- Truyền máu Trung ương. Đến nay, kỹ thuật này đã được triển khai tại các bệnh viện: BVĐK tỉnh Thái Nguyên, BVĐK tỉnh Thanh Hóa, Bệnh viện Chợ Rẫy TP Hồ Chí Minh, BVĐK Đà Nẵng, BVĐK Cần Thơ. Đầu năm 2018, Trung tâm Huyết học - Truyền máu tỉnh (BVĐK tỉnh Bình Định) triển khai thành công kỹ thuật NAT.
Bác sĩ CK2 Võ Đình Lộc, Phụ trách Trung tâm Huyết học - Truyền máu tỉnh, chia sẻ: “Từ tháng 11.2017, chúng tôi đã kiểm tra thử hơn 1.000 mẫu máu âm tính sau khi đã qua sàng lọc kỹ thuật huyết thanh học. Đến tháng 1.2018, chúng tôi chính thức ứng dụng kỹ thuật NAT. Kỹ thuật NAT cho phép rút ngắn giai đoạn cửa sổ từ 90 ngày xuống còn 30-40 ngày đối với bệnh viêm gan C, 60 ngày xuống còn 20 - 30 ngày đối với bệnh viêm gan B. Phát hiện HIV chỉ 11 ngày sau khi nhiễm bệnh, trong khi với các xét nghiệm thông thường phải mất rất nhiều thời gian hơn thế!”.
Để thực hiện hiệu quả kỹ thuật NAT, Trung tâm Huyết học - Truyền máu tỉnh đã cử nhiều cán bộ học tập tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương, tổ chức các lớp chuyển giao công nghệ ngay tại Trung tâm để hoàn chỉnh quy trình kỹ thuật, đảm bảo ứng dụng thực tế trong công tác sàng lọc máu, đảm bảo an toàn truyền máu. Hiện Trung tâm đang đề nghị Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương xây dựng một phòng thí nghiệm tham chiếu cho kỹ thuật xét nghiệm phân tử sinh học NAT. Bác sĩ CK2 Võ Đình Lộc chia sẻ: “Đây là cơ sở để các trung tâm huyết học - truyền máu trong nước gửi mẫu để khẳng định hoặc tham gia các chương trình quản lý chất lượng nhằm đạt được mục tiêu quản lý chất lượng trong sàng lọc, tránh các sai sót khi làm xét nghiệm hoặc có cơ sở để tư vấn cho người hiến máu có kết quả dương tính giả hoặc âm tính giả”.
Với mục tiêu đảm bảo an toàn truyền máu, việc áp dụng thành công kỹ thuật NAT trong xét nghiệm sàng lọc máu là một bước tiến rất quan trọng góp phần đảm bảo an toàn truyền máu, an toàn cho người bệnh.
LÊ DUYÊN