Các HTX vận tải:
Hoạt động ngày càng khó khăn
Khoảng 3 năm trở lại đây, do thị trường vận tải cạnh tranh khốc liệt, các HTX vận tải (HTXVT) trên địa bàn tỉnh hoạt động ngày càng khó khăn. Để hoạt động ổn định và phát triển, đòi hỏi các HTXVT phải có sự đổi mới toàn diện.
Vừa làm dịch vụ hỗ trợ, vừa tập trung sản xuất, HTXVT Phù Cát hoạt động ổn định và phát triển.
- Trong ảnh: Xe khách chờ xuất bến tại bến xe Phù Cát.
Giải thể gần 1/3 HTXVT
Những năm gần đây, Nhà nước có nhiều quy định mới về kinh doanh vận tải đường bộ theo chiều hướng ngày càng thông thoáng hơn. Đây là điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp (DN) vận tải trên địa bàn tỉnh phát triển mạnh mẽ. Theo số liệu thống kê của Sở GTVT, hiện toàn tỉnh có trên 10.000 phương tiện vận tải hàng hóa và 750 phương tiện vận tải hành khách, tăng 41% so với năm 2010.
Ông Đặng Cao Thanh, Trưởng phòng Quản lý vận tải (Sở GTVT), cho biết: Hiện nay, khả năng đáp ứng phương tiện đã vượt so với nhu cầu vận chuyển. Điều này đã gây nên tình trạng cạnh tranh khốc liệt giữa các HTXVT với các loại hình DN vận tải tư nhân. Trong môi trường cạnh tranh này, các HTXVT luôn ở thế yếu, nên hoạt động ngày càng khó khăn.
Theo Luật HTX năm 1997, các HTXVT được tổ chức và hoạt động theo 3 mô hình gồm: HTX dịch vụ hỗ trợ không tập trung sản xuất; HTX tập trung sản xuất; HTX vừa làm dịch vụ hỗ trợ, vừa tập trung sản xuất. Ở tỉnh ta, hầu hết các HTXVT đều được tổ chức theo mô hình dịch vụ hỗ trợ, chỉ có 2 đơn vị hoạt động theo mô hình vừa dịch vụ hỗ trợ, vừa tập trung là HTXVT Bình Minh và HTX cơ giới Phù Cát. Với các HTXVT hoạt động theo mô hình dịch vụ hỗ trợ, chỉ đơn thuần cung cấp cho xã viên những khâu dịch vụ như: đăng ký lưu hành, tổ chức bến bãi, luồng tuyến, còn lại phương tiện đều do xã viên làm chủ sở hữu, tự quản lý và khai thác. Do đó, các HTXVT hoạt động theo mô hình dịch vụ hỗ trợ không thoát được kiểu làm ăn nhỏ lẻ, phân tán, không xây dựng được thương hiệu mạnh, nên không kéo được khách hàng về phía mình. Cũng vì thế, sự gắn kết giữa xã viên và HTX rất lỏng lẻo. Nhằm tăng tính cạnh tranh, tăng hiệu quả kinh tế, nhiều xã viên đã ra khỏi HTX, thành lập doanh nghiệp để tự hoạt động.
Ông Trương Đạt Nhân, Chủ nhiệm HTXVT 30.3 An Nhơn, cho biết: “Hiện nay, số xã viên bỏ HTX ra ngoài rất nhiều. HTXVT 30.3 An Nhơn từ chỗ có 350 xã viên lúc ban đầu, qua các năm đã giảm dần và bây giờ còn chưa đến 120 xã viên. Số xã viên ở lại HTX vì họ chưa có điều kiện để tự mình làm các thủ tục về đăng kiểm hoặc làm một số thủ tục khác để có thể hoạt động hợp pháp, có nghĩa là cần phải có tư cách pháp nhân, phải là doanh nghiệp hoặc xã viên của một HTX cụ thể mới được hoạt động vận tải hành khách, chứ thực tế họ cũng đều muốn… ra riêng nếu có điều kiện. Vì xã viên ít, nên doanh thu từ các dịch vụ hỗ trợ của HTX cũng giảm. Hiện nay, trung bình mỗi tháng doanh thu của HTX chỉ khoảng 30 triệu đồng. Số tiền này không đủ chi cho bộ máy hoạt động chứ nói chi đến việc đầu tư phát triển”.
Không riêng HTXVT 30.3 An Nhơn, các HTXVT khác chỉ làm dịch vụ hỗ trợ cũng hoạt động lay lắt qua ngày; nhiều HTXVT làm ăn không hiệu quả, có HTX phải giải thể. Từ 2010 đến nay, trên địa bàn tỉnh đã có 5 HTXVT phải giải thể là HTXVT Vĩnh Thạnh, HTXVT Quang Trung (TP Quy Nhơn), HTXVT hàng hóa Cát Hanh (Phù Cát), HTXVT Tây Sơn và HTXVT 19.5 Tuy Phước.
Không đổi mới khó phát triển
Thực tế đã chứng minh, đến thời điểm này, các HTXVT tổ chức hoạt động theo mô hình dịch vụ hỗ trợ không có khả năng phát triển. Những năm gần đây, trong khi nhiều HTXVT làm ăn khó khăn thì HTXVT Bình Minh (tại TP Quy Nhơn) và HTXVT Phù Cát vẫn phát triển ổn định, nhờ mô hình hoạt động vừa làm dịch vụ hỗ trợ, vừa tập trung sản xuất.
Ông Nguyễn Từ Mẫn, Chủ nhiệm HTXVT Bình Minh, cho biết: Thời gian qua, mặc dù thị trường vận tải đường bộ có sự cạnh tranh gay gắt, nhưng nhờ chọn mô hình hoạt động đúng nên HTXVT chúng tôi ngày càng phát triển. Bên cạnh làm dịch vụ hỗ trợ, đơn vị còn có 112 đầu xe, gồm 63 xe buýt các loại, 49 xe tải, thuộc sở hữu HTX, đang hoạt động vận tải hàng hóa và vận tải công cộng bằng xe buýt. Ngoài ra, HTX còn có trạm kho Nhơn Phú, trạm xe khách Nhơn Phú và xưởng sửa chữa ô tô Quy Nhơn. Trong thời gian đến, chúng tôi sẽ tiếp tục đầu tư phương tiện, mở rộng thêm các loại hình dịch vụ vận tải để đáp ứng nhu cầu phát triển mới.
Theo ông Đặng Cao Thanh, các HTXVT trong tỉnh nên mở rộng luồng tuyến hoạt động và đổi mới phương tiện để phát triển bền vững hơn. HTXVT cũng cần phải mở rộng thêm dịch vụ kinh doanh, đa dạng các dịch vụ thuộc sở hữu tập thể và xem đây là nguồn thu nhập chính trong chi phí tổ chức điều hành, để vừa tạo sự ổn định vừa tạo thêm việc làm cho xã viên. HTX cũng sẽ chủ động được về tài chính chứ không quá phụ thuộc vào nguồn đóng góp của xã viên.
Hiện nay, một số HTXVT trên địa bàn tỉnh nhận thấy rõ được vấn đề này nên đã từng bước thay đổi mô hình hoạt động. Ông Trương Đạt Nhân khẳng định: Nếu HTXVT không thay đổi mô hình hoạt động thì khó mà tồn tại. Do vậy, bên cạnh làm dịch vụ hỗ trợ, HTXVT 30.3 An Nhơn đang huy động vốn để đầu tư xây dựng bến bãi cho xe vận tải hàng hóa và các dịch vụ liên quan tại bến.
Tuy nhiên, các HTXVT cũng mong muốn rằng, bên cạnh sự nỗ lực của các HTXVT, các ngành chức năng cũng cần tăng cường công tác quản lý hoạt động vận tải trên địa bàn tỉnh. Để tránh tình trạng xã viên tự ý bỏ HTX ra ngoài, cho xe chạy ngoài luồng, “xe dù, bến cóc”, trốn thuế, hạ giá cước, gây ra tình trạng mất ổn định trong hoạt động vận tải, đòi hỏi các ngành chức năng phải có biện pháp quản lý mạnh mẽ và quyết liệt hơn trong công tác kiểm tra và xử lý các vi phạm.
NGỌC THÁI