• Chính trị
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Thể thao
  • Pháp luật
  • Văn hóa - Nghệ thuật
  • Hội nhập quốc tế
  • Du lịch
  • Tòa soạn - Bạn đọc
  • Tấm gương HCM
  • Biển đảo quê hương
  • Báo in
EnglishEnglish
Quốc Hội|Quốc phòng toàn dân|Xây dựng Đảng - Chính quyền|Hội - đoàn thể
Giáo dục|Sức khỏe|Hôn nhân - Gia đình|
An ninh - Trật tự|Pháp Luật
Giải trí|Sáng tác
Bạn đọc viết|Nhịp cầu nhân ái
Giáo dục

“Lương đống” là gì?

Trong thơ văn xưa, đống lương hay lương đống được dùng với nghĩa “có tài, có thể làm nổi việc lớn cho quốc gia”; ví như: “Trong lăng miếu ra tài lương đống” (thơ Nguyễn Công Trứ). Từ đâu mà có nét nghĩa này?

Trước hết, lương đống nghĩa gốc chỉ hai bộ phận trong kết cấu của ngôi nhà. Lương (bộ mộc, liên quan đến cây, gỗ) nghĩa là “xà nhà”. Đây là người anh em của từ rường trong tiếng Việt. Lương ~ rường cũng như long ~ rồng, ly ~ rời (quan hệ l- ~ r-) và lam ~ chàm, lang ~ chàng (thanh ngang ~ thanh huyền). Đống (cũng bộ mộc) nghĩa “cột”. Lương đống chính là rường và cột. Ca dao Bình Định có câu: “Bằng lăng tốt gỗ dễ cưa/ So tài lương đống còn thua kiền kiền”. “Tài lương đống” ở đây là “tài” làm xà làm cột của gỗ bằng lăng, kiền kiền.

Lương và đống là những chi tiết quan trọng, gánh vác toàn bộ kết cấu ngôi nhà. Từ đó mới có nét nghĩa chuyển chỉ người tài, có thể đảm nhiệm những trọng trách lớn của đất nước. Từ rường cột trong tiếng Việt cũng tương tự, nên mới có cách nói rường cột nước nhà, rường cột của quốc gia…

Liên quan đến nhà, ta còn một từ rất thú vị nữa là đòn đông, cũng gọi là đòn dông do biến âm. Đòn đông là xà bắc trên đầu hàng cột cái (cột chính), tạo thành nóc cho mái nhà. Nhiều trang mạng giải thích rằng, vì ngày trước nhà thường quay mặt về hướng nam, đòn đông nằm theo hướng đông tây nên được gọi là “đòn đông”. Tuy nhiên, cách giải thích này có hai điểm không ổn: 1. Đòn đông nằm cân đối theo hướng đông tây, vì sao gọi “đông” mà không có “tây”? Khi gọi một đối tượng theo một hướng nào đó, thì đó phải là hướng trọng tâm của đối tượng. Gọi “đòn đông” thì phải nằm hẳn ở phía đông mới đúng. 2. Các đòn tay tuy thấp hơn nhưng cũng bắc theo hướng đông tây như đòn đông, vì sao không gọi tương tự đòn đông?

Thực ra, đông trong đòn đông chính là đống trong lương đống. Từ đống ngoài nghĩa “cột nhà”, còn có nghĩa là “cái đòn nóc nhà” (Hán Việt từ điển, Đào Duy Anh, NXb KHXH, 2004, tr.307), tức “đòn đông”. Đống ~ đông chỉ là một bước ngắn giữa hai thanh cùng âm vực cao là sắc và ngang, cũng như nhé ~ nhe, ới ~ ơi…

Th.S PHẠM TUẤN VŨ

email
email
Chia sẻ:
Images/bookmark/facebook_48.png Images/bookmark/yahoo.jpg Images/bookmark/twitter_48.png Images/bookmark/google_48.png
top
(0)
(*) Đề nghị bạn đọc sử dụng tiếng Việt có dấu và ghi rõ địa chỉ email để Tòa soạn liên hệ khi cần thiết. Tòa soạn cảm ơn và xin tiếp thu tất cả các ý kiến mang tính xây dựng của bạn đọc.
(*)
Các tin bài khác
Bộ GD&ĐT triển khai hàng loạt giải pháp hỗ trợ học sinh, sinh viên  (31/8/2021)  
Tạo điều kiện tiếp nhận, thủ tục đơn giản  (31/8/2021)  
Theo dõi sát, chuẩn bị kỹ  (30/8/2021)  
Video: Học sách điện tử thế nào để hiệu quả trong mùa dịch Covid-19  (30/8/2021)  
21 đối tượng được miễn học phí theo quy định mới được áp dụng từ 15.10  (30/8/2021)  
Bộ trưởng GD&ĐT: Xóa bỏ phương pháp rập khuôn, sáo rỗng  (30/8/2021)  
Trường nghề triển khai phương án dạy trực tuyến  (29/8/2021)  
Trao Giải thưởng Phù Mỹ và cấp học bổng khuyến tài cho 169 học sinh, sinh viên  (29/8/2021)  
Thí sinh cả nước bắt đầu điều chỉnh nguyện vọng xét tuyển đại học  (29/8/2021)  
Cao nhất là Sư phạm Toán 21 điểm  (27/8/2021)  
ĐƯA NGHỊ QUYẾT ĐẠI HỘI ĐẢNG VÀO CUỘC SỐNG
CHUYỂN  ĐỔI SỐ
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ ĐIỆN - XÂY DỰNG VÀ NÔNG LÂM TRUNG BỘ
Thích ứng an toàn, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19
Liên hệ quảng cáo
Quảng cáo Báo Bình Định
BỘ GIẢI PHÁP CÔNG NGHỆ PHÒNG, CHỐNG DỊCH COVID-19 TRONG TÌNH HÌNH MỚI
bidiphar
Tuyển dụng công chức, viên chức
Đầu tư vào Bình Định
Công báo
 
Chính trị | Kinh tế | Xã hội | Thể thao | Pháp luật | Văn hóa - Nghệ thuật | Du lịch | Khoa học - Công nghệ | Trong nước | Thế giới | Đất nước - Con người
Góp ý - Liên hệ
Đặt Báo Bình Định làm trang chủ
Font Unicode
[ Back to top ]
Bản quyền thuộc về Báo Bình Định
Giấy phép hoạt động báo chí điện tử số 96/GP-BTTTT của Bộ Thông Tin và Truyền Thông cấp ngày 25.2.2016
Tổng biên tập: TRẦN THANH HẢI
Tòa soạn: 84 Phạm Hùng, TP.Quy Nhơn
Điện thoại: 0256.3821867 - 3813573 - 3818664
E-mail:baobinhdinh1@gmail.com. Website:https://baobinhdinh.vn
Chung nhan Tin Nhiem Mang