Nhà văn Nguyễn Đình Thi

Đang là sinh viên trường luật, Nguyễn Đình Thi bí mật tham gia hoạt động trong Hội Văn hóa Cứu quốc. Ông phải đi nhiều nơi, thay đổi chỗ ở liên tục để trách con mắt theo dõi của mật thám.

Dọc con đường vào sinh, ra tử, gặp hàng vạn người chết đói năm 1945, lòng ông quặn đau, se thắt. Không được mang theo giấy tờ, ông và các đồng chí phải lục tìm trong túi áo những người chết đói các tấm thẻ thuế thân, rồi chọn tấm nào gần với hoàn cảnh mình thì giữ để hoạt động. Ông đã mang nợ những người chết đói như vậy đó. Trong một buổi sáng, ông viết liền một mạch bài Diệt phát xít. (Bài hát lúc đầu chưa có tên gọi, sau này ông cũng không biết ai đã đặt tên cho bài hát của mình). Viết xong, ông vội vàng gửi lại cho người bạn là ông Phạm Đức rồi lên Tân Trào tham dự Quốc dân đại hội, thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc.

Những ngày tiền khởi nghĩa, Nguyễn Đình Thi trở về Hà Nội. Đến Thái Nguyên, một cơn sốt rét ác tính quật ngã ông dọc đường. Chống chọi với cái chết trong từng giờ, từng phút, chàng  trai trẻ vượt qua lằn ranh định mệnh ấy một cách bất ngờ, để tiếp tục về thủ đô. Gặp trận lụt, nước sông Hồng, sông Đuống lên cao, ông ráng sức chèo thuyền băng qua mưa bão, giá rét vòng về đến Gia Lâm. Đêm ấy, ông đi bộ từ Gia Lâm về Hà Nội để sáng hôm sau kịp hòa vào dòng người tràn tới Quảng trường Ba Đình nghe Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập.

Những ngày đó, Hà Nội và cả nước vang lên bài ca Diệt phát xít: Việt Nam bao năm ròng rên xiết lầm than, dưới ách quân tham tàn đế quốc sài lang, diệt phát xít, diệt bầy chó đê hèn của chúng, tiến lên nền dân chủ cộng hòa, đòi lại áo cơm tự do… Ôi nước Việt yêu dấu ngàn năm…

. N.Vũ (tổng hợp)