Anh Đinh Văn Sơn (thôn 2, xã An Quang) một điển hình thanh niên lập nghiệp ở An Lão

Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp lúa nước thuần túy thì sẽ không thể tụ đủ lực cho người An Lão vươn lên làm giàu. Chính vì thế, hướng phát triển quan trọng trong sản xuất nông nghiệp là kinh tế vườn nhà, vườn rừng. Định hướng cơ cấu kinh tế của huyện đã được xác định là lâm - nông nghiệp kết hợp, rồi mới đến tiểu thủ công nghiệp - dịch vụ. Từ những năm 1997 trở về trước, phong trào kinh tế VAC ở An Lão chỉ phát triển ở An Hòa và An Tân (hai xã có đông người Kinh sinh sống) nhưng quy mô cũng chưa lớn. Vậy mà vài năm trở lại đây, ngoài diện tích sản xuất lúa nước, cây lương thực, mỗi hộ còn quy hoạch một vườn nhà hoặc vườn đồi có diện tích từ 1,5 ha trở lên để trồng cây dài ngày và các cây ăn quả khác. Dù quy mô của những mô hình này chưa lớn, nhưng để đi đến một nhận thức như vậy, đã là cả một sự thay đổi lớn.

Mặt khác, huyện đã hình thành được các vùng cây ăn quả, cây công nghiệp như quế, đào, xoài, chôm chôm… Đến nay, An Lão đã có 145 ha quế, 412 ha đào, 300 ha cây ăn quả. "Chúng tôi đã quy hoạch khu trọng điểm kinh tế phía Đông xã An Hưng, nơi có điều kiện thuận lợi về giao thông, điện và diện tích đất chưa sử dụng còn lớn, để phát triển công nghiệp - chăn nuôi đại gia súc, cây công nghiệp với diện tích cả nghìn ha" - ông Dựng tiết lộ.

Nhưng biểu hiện cụ thể nhất cho những thành quả ấy lại nằm trong những đổi thay đang diễn ra từ mỗi nếp nhà. Không chỉ ở các vùng trung tâm như An Hòa, An Trung mà lên với các vùng cao, nép bên những bóng cây, là những nếp nhà mới, rồi những bể nước sạch, những con đường làng nay đã sạch sẽ, khang trang hơn. Sóng phát thanh, truyền hình đã vươn đến các bản làng. Đến nay, 90% hộ gia đình đã xem truyền hình, 95% hộ dùng điện sinh hoạt. Rồi với chủ trương đưa trường về làng, An Lão đã hình thành ở mỗi làng một điểm trường từ 3 đến 4 phòng học và thành lập 3 trường PTDT bán trú Đinh Nĩ, Đinh Rúi, An Hưng, tạo điều kiện cho con em các xã vùng cao học tập. Hiện ở An Lão cứ 3 người dân thì có 1 người đi học, huyện đã đạt chuẩn quốc gia về xóa mù chữ, hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học và THCS. Số học sinh tốt nghiệp cao đẳng, đại học cao hơn gấp 10 lần so với năm 1981, đặc biệt, trong đó có 50 học sinh là người dân tộc thiểu số…

* Còn đó những khó khăn

Trong câu chuyện với ông Dựng và trong nỗi niềm của những người dân, chúng tôi hiểu, An Lão vẫn còn không ít khó khăn trên đường phát triển. Đường giao thông có lẽ vẫn là một trở ngại thật lớn. Dù chương trình bê tông hóa giao thông nông thôn thời gian qua đã được đẩy mạnh với hơn 90 km đường bê tông nông thôn đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, 100% xã đã có đường ô tô đi đến trung tâm xã, nhưng một số tuyến đường lên một số xã vùng cao vẫn gặp không ít trở ngại, nhất là vào mùa mưa. Ông Dựng nói: "Tuyến khó nhất là đi lên An Vinh, đến cuối năm 2005 cơ bản hoàn thành, xe có thể xuống đến các thôn được. Tuyến An Hưng thì cơ bản đã đến được các thôn. Riêng tuyến đường lên An Toàn - An Nghĩa - An Quang thì nếu trời mưa việc đi lại cực kỳ khó khăn. Ngoài ra, hiện nay, các thôn như: thôn 5 (An Hưng), thôn 6 (An Vinh), thôn 3 (An Nghĩa) không làm được đường giao thông". Một khó khăn khác là đầu ra cho nông sản. Hiện ở An Lão, vẫn còn những sản phẩm thiếu đầu ra do mô hình cây trồng chưa gắn với chế biến và chưa nghiên cứu kỹ về thị trường. Một số cơ sở sấy khô nông sản đã hình thành nhưng quy mô còn nhỏ. Cơ sở chế biến mì thì đã lập dự án, chuẩn bị mặt bằng, nhưng rồi lại chưa thể thành hình vì kinh phí đầu tư xử lý môi trường quá lớn. Rồi quế không nơi tiêu thụ, hơn 120 ha xoài trồng từ năm 1996 đến nay không cho trái, 160 ha dứa trong vùng nguyên liệu cho Nhà máy Chế biến Dứa và Rau quả xuất khẩu chưa hấp dẫn người dân vì chi phí quá lớn so với điều kiện của người vùng cao, trong khi những mô hình điểm lại chưa thực sự chứng minh hiệu quả. Kinh tế trang trại ở An Lão chưa phát triển, trong đó, ngoài khó khăn về vốn, kỹ thuật, còn do diện tích đất canh tác hãy còn manh mún… 

Bình minh vừa chớm sau một đêm mưa thượng nguồn. Thấm trong bàn chân trần cái khí vị mát lạnh của mạch đất đại ngàn, tôi muốn thu trong ống kính tâm hồn tôi, không chỉ những đỉnh núi ngút ngàn và những thung lũng mơ màng giữa các triền non, mà cả hình ảnh những cô gái H’rê đang cần mẫn bên những chân ruộng và những chàng trai đang phóng xe máy trên những đường núi quanh co… Chợt thấy đất và người An Lão sao mà gần gũi đến thân thương.

. Lê Viết Thọ